Οι νευροεκφυλιστικές ασθένειες (Αλτσχαιμερ και ΗΓΑ) και επεισοδιακή μνήμη.

​Στη νόσο Αλτσχάιμερ παρατηρούμε στα πέντε στάδια που εκείνη χωρίζεται μία μη ανιχνεύσιμη αρχικά αλλά σταδιακή απώλεια μνήμης, που βαθμιαία αλλάζει σε δυσκολία και χαοτική αντιμετώπιση του περιβάλλοντός του ατόμου, όπου εκεί χρειάζεται βόηθεια ακόμα και για τις βασικές του ανάγκες, όπως αυτής της ούρησης και της κατάποσης. Είναι μία νόσος που συνδέεται δε με έλλειμμα στην επεισοδιακή μνήμη ( Κaur et al., 2014). Σύμφωνα με το DSM -5 (Apa, 2013), μπορεί να ανιχνευτεί και γενετικά κάποια μετάλλαξη και μία εξελισσομένη παράλληλα έκπτωση και σε έναν άλλο νοητικό τομέα. (Gutzes, A. 2014).

​Η επεισοδιακή μνήμη σε αντίθεση με τη σημασιολογική έχει μεγαλύτερη σύνδεση με συγκεκριμένες χωροχρονικές πληροφορίες και γιαυτό είναι πιο έκδηλη στηνΝΑ. Τα ελλείμματα σε αυτό τον τύπο είναι δυνατόν να προϋπάρχουν χρονικά από κάποια αλλαγή που ενδεχομέωνς εμφανίζεται στην γλώσσα για παράδειγμα (Wang et al, 2013 ). Αποτελεί προϊόν τόσο ανασταλτικών όσο και διεγερτικών δυναμικών των νευρώνων του μυαλού και συνδέεται με την αυτοβιογραφική μνήμη. Στην νόσο Αλτσχάιμερ παρατηρείται ύφεση στις λειτουργίες αυτού του είδους μνήμης και είναι μάλιστα το πρώτο είδος μνήμης το οποίο χάνουν όσοι πάσχουν από αυτήν την νόσο (Botrza, 2012).Οι αλλαγές αυτές συνδέονται με βλάβες στην περιοχή του ιππόκαμπου.(Gennon, 2013). Έτσι οι ασθενείς εμφανίζουν δυσκολία να θυμηθούν  που τοποθέτησαν για παράδειγμα,προσωπικά τους αντικείμενα, ή τι ειπώθηκε πριν λίγο στο δωμάτιο στο οποίο βρίσκονταν.

​Απο την άλλη πλευρά η ήπια νοητική εξασθένιση (MCI) είναι μία νοητική κατάσταση που με βάση το DSM-5 αναφέρεται σε έκπτωση των γνωστικών ικανοτήτων αλλά σε βαθμό που ορίζεται πιο υψηλά από εκείνο το σημείο που το ονομάζουμε παθολογικό με βάση τα δημογραφικά πάντα στοιχεία του εκάστοτε πληθυσμού (Posner et al., 2013). Με βάση ψυχομετρικές αξιολογήσεις ο ασθενής διαφέρει ως προς τα επίπεδα της μνήμης σε σχέση με το γενικό πληθυσμό υπό τη μορφή ειδικών ελλειμμάτων και δεν χαρακτηρίζεται με βάση ψυχιατρική αξιολογήση από καθαρή άνοια. (Salthouse, 2009).

Το ψυχομετρικό τεστ

​Aυτό που πρέπει να σημειωθεί είναι η σημασία  της αξιολόγησης των μνημονικών ικανοτήτων ακόμα και σε αρχικό στάδιο για την πρόγνωση της νόσου Αλτσχαιμερ.  Παραμένει απαραίτητος έλεγχος για ηλικιωμένα άτομα μία φορά το χρόνο, αλλά και για άτομα με ιστορικό άνοιας ή διαταραχές της μνήμης, ακόμα και στην περίπτωση που η καθημερινότητά τους είναι ακόμα ομαλή. Το ψυχομετρικό τεστ που θα χρησιμοποιηθεί για να αξιολογηθεί το επίπεδο της επεισοδιακής μνήμης και στη διαφοροδιάγνωση ανάμεσα στις δύο καταστάσεις (ΗΓΔ – ΑΛΤΣΧ.), είναι το RAVLT TEST( Παράρτημα 1). (Benn, J. 2014).  Με το τεστ αυτό εκτιμάται η επίδοση των ατόμων πάντα σε συνάρτηση με τη μέση επίδοση των ατόμων της ίδιας ηλικιακής ομάδας και εκπαίδευσης. Είναι μία εκτενής διαδικασία επανάληψης λέξεων που το άτομο μέσα σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα προσπαθεί να θυμηθεί. Σκοπός του, η ανεύρεση κάποιων δυσκολιών σε μία η περισσοτέρες νοητικές λειτουργίες ή και παρατήρηση της υφιστάμενης καλής λειτουργίας την μνήμης (Ceza et al., 2013).

​To Ravlt τεστ είναι το τεστ που εξετάζει τη μάθηση λέξεων στη σειρά, την ανάκληση και επομένως τη μνήμη  αυτών των λέξεων.  Η πρώτη στήλη περιλαμβάνει 15 λέξεις και ο εξεταστής διαβάζει με σταθερό ρυθμό τις λέξεις και ζητάει από τον ασθενή να επαναλάβει όσες περισσότερες μπορεί με κενό ενός δευτερολέπτου. Οι λέξεις που επιλέχτηκαν δεν είναι δυσνότες, δεν είναι σπάνιες, δεν είναι ίδιες μεταξύ τους και σημασιολογικά δεν συνδέονται. Αφορούν απλές διαδικασίες και αντικείμενα συγκεκριμένα της καθημερινής ζωής. Δεν είναι πολυσύλλαβες ούτε μονοσύλλαβες. Είναι μέτριας  εώς εύκολης δυσκολίας στην ανάγνωση και κατανόηση.

​ Σε δεύτερο χρόνο μετά τις ξαναδιαβάζει και πάλι και ρωτάει τον ασθενή  να πει όσες θυμάται. Η διαδικασία αυτή γίνεται έως και πεντε φορές. Δεν είναι υποχρεωτική η επανάληψή τους στη σωστή σειρά. Ο λόγος που γίνεται 5 φορές είναι  γιατί ο εξεταστής επιθυμεί να μάθει και να διερευνήσει πώς μαθαίνει ο ασθενής, ώστε να εκτιμηθεί η βραχυπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη συγκράτηση πληροφοριών, η άμεση ανάκληση και η καθυστερημένη ανάκληση. Μετά από αυτή τη διαδικασία, διαβάζει ο εξεταστής μία άλλη στηλη με άλλες  15 λέξεις, όπου ζητά από τους ασθενείς να την παρατηρήσουν για δύο λεπτά και αυτή και κάνει πάλι την ίδια διαδικασία. Τέλος επανέρχεται στην αρχική λίστα με τις λέξεις τις οποίες ζητά να του τις επαναλάβουν μέσα σε  πέντε λεπτά περίπου άλλη μία  φορά χωρίς να τις έχουν δει και ύστερα από 30λεπτά να του τις ξαναπούνοπότε και με αυτό τον τρόπο διερευνάται και  στο κομμάτι της παγίωσης.  

​ Σε δεύτερη φάση υπάρχουν 36 λέξεις που ουσιαστικά αποτελούνται από τις  προηγούμενες  30 και 6 νέες λέξεις, και τις διαβάζει ο εξεταστής δυνατά, ζητώντας τους να αναγνωρίσουν  λέξεις από την πρώτη λίστα. Με αυτόν τον τρόπο γίνεται και η διερεύνηση του επιπέδου των  επιτελικών λειτουργιών. Στην αρχική φάση, επομένως,  γίνεται ο έλεγχος αρχικά  για το πόσα ερεθίσματα μπορεί ο ασθενής να κωδικοποιήσει στις επαναλαμβανόμες μετρήσεις της αρχικής λίστας και κατά δεύτερον η διαφορά τις 5ηςμε την 1η σειρά μας φανερώνει την καμπύλη μάθησης. ( κωδικοποίηση και μάθηση). Η λίστα η δεύτερη είναι η διασπαστική και η 6η και η 7η συνδέεται με την ανάκληση μάθησης. Είναι σημαντικό να σημειωθεί πως στο 30 λεπτο που μεσολαβεί δεν κάνουμε τεστ που αφορούν γλώσσα και μνήμη και ενδεχομένως επηρεάσουν τις παρατηρήσεις μας.

Συμπέρασμα

​Συμπερασματικά γίνεται κατανοητό πως η νευροψυχολογική αξιολόγηση της μνήμης αποτελεί σημαντικό εργαλείο διαφοροδιάγνωσης για της μνημονικές διεργασίες σε ανθρώπους είτε βρίσκονται στο φάσμα του Αλτσχάιμερ, είτε στα αρχικά στάδια άνοιας. Είτε αφορά την γλωσσική, είτε τη μνημονική, είτε την οπτικοχωρική και εκτελεστική λειτουργικότητα, (Αshby et al., 2015) οι διαταραχές αυτές επηρεάζουν την καθημερινότητα εκατομμυρίων ανθρώπων ανά τον κόσμο, και αποτελούν σύγχρονο διακύβευμα προσπάθειας ανίχνευσής τους πρώιμα ή σε περασμένο επίπεδο, ώστε να χορηγηθεί η κατάλληλη θεραπεία και να βελτιωθεί όσο γίνεται η ζωή του ασθενούς (Kral, 1966). Τα ανιχνευτικό μας εργαλείο Ravle test  (Shiroky J.S. 2008) αφορ;a τη μέτρηση της επεισοδιακής μνήμης που αποτελεί και το σημείο διαφοροδιάγνωσης ανάμεσα στην MCI και στη νόσο Altshaimer.

Δρ. Συνθ. Ψυχοθεραπεύτρια Τράπκου Χαρά

Βιβλιογραφία

Ξενόγλωσση

​Ashby-Mitchell K , Jagger C, Fouweather T, Anstey K, (2015), Life Expectancy with and without Cognitive Impairment in Seven Latin American and Caribbean Countries, PLoS One.;10(3).

​American Psychiatric Association.(2001) DSM-5: The Future of Psychiatric Diagnosis. 2001. http://www.dsm5.org/Pages/Default.aspx. Accessed Apr 30, 2012.

​Baddeley, A. (2013). Essentials of human memory (Classic edition). UK: Psychology Press. Smith,

​C. U. M., & Whitaker, H. (2014). Brain, mind and consciousness in the history of neuroscience. US:

Springer.


​Bean, J. (2011). Rey Auditory Verbal Learning Test, Rey AVLT. In: Kreutzer, J.S., DeLuca, ​J., Caplan, B. (eds) Encyclopedia of Clinical Neuropsychology. Springer, New York, NY. https://doi.org/10.1007/978-0-387-79948-3_1153

​Borza, L. R. (2012). The concept of retrogenesis: New ways of understanding Alzheimer’s

disease. Unpublished Dissertation, New York University, USA.


​Consortium on Alzheimer’s Disease. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 2006;77:714-8.

​Dehaene, S. (2014). Consciousness and the brain: Deciphering how the brain codes our thoughts.

New York: Penguin Group.


​Kolb, B., &Whishaw, I. Q., (2008). Fundamentals of human neuropsychology (2nd ed.). New York

​W. H. Freeman & Co.
Damasio, A., (2010). Self comes to mind: Constructing the conscious brain.

US: Pantheon.

​Ramachandran, V. S. (2005). A brief tour of human consciousness: From impostor

poodles to purple numbers. US: Pi Press.

​Fountoulakis K, Tsolaki M, Chantzi H, Kazis A.(2000). Mini Mental State Examination (MMSE): a validation study in Greece. Am J Alzheimer’s Disease Other Dement, 15:342–345. 


​Brown PJ, Devanand DP, Liu X, Caccappolo E, (2011). Alzheimer’s Disease Neuroimaging Initiative. Functional impairment in elderly patients with mild cognitive impairment and mild Alzheimer disease. Arch Gen Psychiatry. 2011 Jun;68(6):617-2.

​Genon, S., Collette, F., Moulin, C. J., Lekeu, F., Bahri, M. A., Salmon, E., & Bastin, C. (2013). Verbal learning in Alzheimer’s disease and mild cognitive impairment: fine-grained acquisition and short-delay consolidation performance and neural correlates. Neurobiology of aging, 34(2), 361-373.

​Gutchess, A. (2014). Plasticity of the aging brain: new directions in cognitive neuroscience. Science, 346(6209), 579-582.

​Molloy WD, Standish T. Mental status and neuropsychological assessment a guide to the Standardized Mini Mental State Examination. Int Psych 1997, 9, 1:87–94 .

​Van der Elst, W., van Boxtel, M. P. J., van Breukelen, G. J., & Jolles, J. (2006b). The Stroop color-word test: Influence of age, sex, and education; and normative data for a large sample across the adult age range. Assessment,  13: 62-79.

​Petersen, R. C., Roberts, R. O., Knopman, D. S., Boeve, B. F., Geda, Y. E., Ivnik, R. J., … Jack, C. R. (2009). Mild cognitive impairment: ten years later. Archives of Neurology, 66(12), 1447–55.